Οι κολικοί αποτελούν ένα από τα συνήθη «προβλήματα» κατά τους πρώτους μήνες της ζωής με το μωρό, που ταλαιπωρεί πρωτίστως αυτό και κατ’ επέκταση τους γονείς, οι οποίοι αισθάνονται ανήμποροι να το βοηθήσουν και να το απαλλάξουν από τον πόνο και το κλάμα. Παρότι έχουν μελετηθεί εκτενώς ώστε να βρεθεί η αιτία τους και η θεραπεία τους, η εικόνα τους παραμένει αόριστη και ασαφής. Το μόνο βέβαιο είναι πως, εφόσον πρόκειται για κολικούς και έχει αποκλειστεί κάποιο άλλο πρόβλημα, δεν συνιστούν κανέναν κίνδυνο για την υγεία και την ανάπτυξη του μωρού.

Τι είναι λοιπόν οι κολικοί; Είναι η εμφάνιση μιας σειράς συμπτωμάτων στο μωρό που επαναλαμβάνονται με συγκεκριμένη συχνότητα, έχουν συγκεκριμένη διάρκεια και που προκαλούν έντονη ανησυχία, δυσφορία και κλάμα στο μωρό. Οι ειδικοί ξέρουν σήμερα πως οι κολικοί εμφανίζονται συνήθως μετά τη 2η εβδομάδα ζωής του παιδιού και διαρκούν σε γενικές γραμμές μέχρι τον 3ο με 5ο μήνα – χωρίς να αποκλείεται βεβαίως η διάρκειά τους και για μεγαλύτερο διάστημα. Επίσης, η εμφάνισή τους στις περισσότερες περιπτώσεις καταγράφεται τις απογευματινές και τις βραδινές ώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εμφανίζονται και άλλες ώρες της ημέρας. Γνωρίζουν επίσης πως οι κολικοί «προτιμούν» να εκδηλώνονται περισσότερο στα αγόρια σε σχέση με τα κοριτσάκια, ενώ το ποσοστό των παιδιών γενικώς που ταλαιπωρείται από κολικούς υπολογίζεται στο 20%.

Ποια είναι τα επίμαχα συμπτώματα

Ένα μωρό που αρχίζει αίφνης να κλαίει έντονα, επίμονα και για διάστημα δύο τριών ωρών, δείχνει δυσφορία με κινήσεις –με τις λίγες κινήσεις που μπορεί να κάνει– όπως π.χ. τεντώνοντας και μαζεύοντας τα ποδαράκια του στην κοιλίτσα του ή αφήνοντας αέρια, τότε πιθανόν να κάνει κολικούς. Για τη διάγνωσή τους οι παιδίατροι ακολουθούν τον λεγόμενο «κανόνα των τριών σημείων», σύμφωνα με τον οποίο το μωρό πρέπει να κλαίει χωρίς άλλον λόγο τρεις ή περισσότερες ώρες τη μέρα, για περισσότερο από τρεις ημέρες την εβδομάδα και μέχρι την ηλικία των τριών μηνών.

Πού οφείλονται

Παρότι οι κολικοί είναι συνυφασμένοι με τη νεογνική και βρεφική ηλικία, η επιστήμη δεν έχει καταφέρει να τους ρίξει άπλετο φως – έτσι περισσότερο εικασίες και εκτιμήσεις συνοδεύουν τους κολικούς αναφορικά με την αιτία εμφάνισής τους. Ένας από τους βασικούς παράγοντες για την εμφάνιση κολικών συσχετίζεται με την ιδιαίτερη φάση προσαρμογής στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός του νεογέννητου, που έχει αποτέλεσμα να εκδηλώνει ασυνήθιστη σωματική ευαισθησία στα ερεθίσματα. Η ανωριμότητα του πεπτικού μηχανισμού του γαστρεντερικού συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη κινητικότητα του εντέρου, ή και σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Με την πάροδο των εβδομάδων, ο οργανισμός του μωρού αρχίζει να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και αυτή η υπερευαισθησία ελαττώνεται και σταδιακά εξαφανίζεται. Σε ποσοστό περίπου 10% οι κολικοί οφείλονται σε αλλεργία στο γάλα της αγελάδας, αν και στην περίπτωση αυτήν συνήθως συνυπάρχει ιστορικό αλλεργίας (ατοπικής δερματίτιδας, αλλεργικού άσθματος, αλλεργικής ρινίτιδας, τροφικής αλλεργίας κ.ά.) τουλάχιστον σε ένα μέλος της οικογένειας (γονείς ή αδέρφια). Σημαντικοί επιβαρυντικοί παράγοντες θεωρούνται επίσης το υπερβολικό τάισμα του βρέφους ή η κατάποση μεγάλης ποσότητας αέρα κατά τη διάρκεια του γεύματος. Αν το μωρό θηλάζει, οι κολικοί μπορεί να είναι ένδειξη υπερευαισθησίας σε κάποια τροφή που καταναλώνει η μητέρα· περισσότερο ενοχοποιούνται ο καφές, η σοκολάτα, τα λαχανικά, τα όσπρια. Αν το μωρό τρέφεται με έτοιμο γάλα, μπορεί να προκύψει ευαισθησία στην πρωτεΐνη του ξένου γάλακτος. Πρόσφατες μελέτες από τις ΗΠΑ, πάλι, υποστηρίζουν ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο άγχος της μητέρας που θηλάζει και στους κολικούς του μωρού, ενώ η ένταση, η κούραση και το ξενύχτι επιτείνουν την ένταση της μητέρας – που μεταδίδεται στο μωρό και εκφράζεται με τους κολικούς. Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις οι κολικοί μπορεί να είναι σύμπτωμα κάποιου ιατρικού προβλήματος, όπως π.χ. κήλης, λοίμωξης, δυσκοιλιότητας, που σε κάθε περίπτωση θα διαγνωστεί από τον γιατρό.

Πώς αντιμετωπίζονται 

Η αντιμετώπιση των κολικών δεν είναι μία και ενιαία και αποτελεσματική σε όλα τα μωρά. Εφόσον έχει αποκλειστεί ότι το κλάμα και η δυσφορία του μωρού οφείλονται σε κάποιο άλλο πρόβλημα και τεθεί η διάγνωση ότι πρόκειται για κολικούς, τότε μπορείτε να αρχίσετε να εφαρμόζετε τις συμβουλές που δίνουν οι ειδικοί. Θετική επίδραση μπορεί να έχει το σωστό τάισμα του μωρού με κολικούς. Είναι σημαντικό κατά το τάισμα το μωρό να «καταπίνει» όσο το δυνατόν λιγότερο αέρα. Aν το μωρό θηλάζει, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά τον θηλασμό καθώς πρέπει να θηλάζει τη θηλαία άλω (τη σκούρα περιοχή γύρω από τη θηλή) και όχι μόνο τη θηλή. Αν τρέφεται με μπιμπερό, πρέπει οι τρύπες της θηλής του μπιμπερό να είναι ανοιχτές ώστε το γάλα να φτάνει στο μωρό με τρόπο ομοιόμορφο και συνεχή. Επίσης το μπιμπερό πρέπει να είναι σε σχετικά όρθια θέση. Το τάισμα ανά 2 με 2,5 ώρες και το ρέψιμο μειώνουν τις πιθανότητες να έχει το μωρό κολικούς.

Οι μητέρες που θηλάζουν καλό είναι να αποκλείσουν από το διαιτολόγιό τους τα γαλακτοκομικά προϊόντα, την καφεΐνη και τις τροφές που προκαλούν αέρια, όπως λάχανο, σκόρδο και κρεμμύδι, καθώς και κάθε άλλη τροφή που είναι υπαίτια για αλλεργία, όπως θαλασσινά, ξηρούς καρπούς ή αυγό. Εάν οι κολικοί σχετίζονται με αλλεργία του μωρού, τότε ο παιδίατρος συστήνει τη χορήγηση ειδικού υποαλλεργικού γάλακτος για κάποιο διάστημα, συνήθως 2 με 3 εβδομάδες. Εάν τα συμπτώματα υποχωρήσουν, τότε συνεχίζεται η σίτισή του με υποαλλεργικό γάλα για διάστημα 3-6 μηνών.

Η φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των κολικών δε συνιστάται από τους ειδικούς, και λόγω του ότι πρόκειται για μόλις μερικών εβδομάδων μωρά αλλά και επειδή δεν έχει βρεθεί φάρμακο αποτελεσματικό, ασφαλές και χωρίς παρενέργειες. Οι παιδίατροι μπορεί να συνταγογραφήσουν δύο φάρμακα που κυκλοφορούν κρίνοντας ότι πρόκειται για βαριές και διαρκείς κρίσεις κολικών. Συστήνουν ωστόσο φυσικά αφεψήματα από χαμομήλι, τίλιο, γλυκάνισο, μάραθο.

Πώς ανακουφίζεται το μωρό στην κρίση του κολικού

Το κάθε παιδί είναι μοναδικό, οπότε και οι κολικοί αναλόγως πρέπει να αντιμετωπίζονται. Αυτό σημαίνει ότι οι ειδικοί και η εμπειρία δίνουν έναν κατάλογο με κάποιες λύσεις ανακουφιστικές σε κάθε κρίση κολικού, ωστόσο κάθε γονιός πειραματίζεται και δοκιμάζει ποια είναι η καλύτερη για το μωρό του. Έτσι, έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να λειτουργήσουν τα εξής:

– Νανουρίστε το κρατώντας το αγκαλιά με το χέρι σας στην κοιλιά του, ώστε να του μεταδώσετε θερμότητα.

– Κρατήστε τα ποδαράκια του λυγισμένα προς την κοιλιά, ώστε να βγουν τα αέρια και να ανακουφιστεί.

– Κάντε μασάζ στην κοιλιά του, με απαλές αργές και κυκλικές κινήσεις, από τα αριστερά προς τα δεξιά και από κάτω προς τα πάνω και ύστερα αντίστροφα.

– Κάντε του ένα ζεστό μπάνιο για να χαλαρώσει.

– Ξαπλώστε και ακουμπήστε το μωρό μπρούμυτα επάνω στο στήθος σας.

– Μην το αφήνετε να κλαίει, αλλά παρηγορήστε το στην αγκαλιά σας ή κάνοντάς το βόλτες μέσα στο σπίτι.

– Αν βλέπετε ότι έχετε φτάσει στα όριά σας, δώστε το στον σύντροφό σας μέχρι να ηρεμήσετε.

*Με τη συνεργασία της παιδιάτρου-νεογνολόγου Μάιρας Μυλωνοπούλου