Μπορεί κάτω από την ποδιά σου να φοράς μαγιό ή μπορεί να φοράς το χοντρό σου παλτό πάνω από την ποδιά σου. Μπορεί να μη φοράς και καθόλου ποδιά. Το κολατσιό σου μπορεί να είναι σάντουιτς με μοτσαρέλα και προσούτο ή μπορεί να είναι νουντλς με κάρυ. Καμία σημασία δεν έχει! Αν είσαι «πρωτάκι», σε όποιο μέρος του κόσμου κι αν βρίσκεσαι, μια κάποια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης θα βρεθείς ν’ αφήνεις δειλά-δειλά το χέρι της μαμάς και του μπαμπά σου και να περνάς μία μεγάλη πόρτα πίσω από την οποία, ό,τι κι αν σου έχουν πει, δεν ξέρεις καθόλου τι ακριβώς συμβαίνει. Γι’ αυτό και γράφω σ’ εσένα, πρωτάκι, επειδή η γνώση μπορεί να είναι αξία οικουμενική και πανανθρώπινη, αλλά η προσέγγισή της διαφέρει απ’ τη μία άκρη αυτού του κόσμου ως την άλλη. Άκου λοιπόν πώς έχουν τα πράγματα σε άλλες χώρες…
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές σε ό,τι αφορά το πότε ακριβώς τα παιδιά πηγαίνουν για πρώτη φορά στο σχολείο, πώς ακριβώς εντάσσονται στον θαυμαστό κόσμο της μάθησης, πόσο οι γονείς συμμετέχουν, πόσο αυστηρά ή μη τα αντιμετωπίζουν οι δάσκαλοι και ούτω καθεξής. Ενδεικτικά κάναμε μία βόλτα στις αίθουσες της πρώτης δημοτικού στον κόσμο και σας αναφέρουμε τι είδαμε:
Στη μακρινή Ιαπωνία…
…το σχολείο δεν αρχίζει το φθινόπωρο αλλά την άνοιξη. Τα πρωτάκια φορτώνονται τη σάκα τους τον πρώτο Απρίλιο μετά τα έκτα τους γενέθλια. Βέβαια, μπορεί να έχουν εξασκήσει την κοινωνικότητά τους ήδη από το νηπιαγωγείο, που όμως δεν θεωρείται υποχρεωτικό κομμάτι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ιαπωνία. Κι αν τα μαθήματα που διδάσκονται στα πρωτάκια στην Ελλαδίτσα μας μοιάζουν βουνό, φανταστείτε πώς τα μικρά Γιαπωνεζάκια, μαζί με όλα τα άλλα διδάσκονται και καλλιγραφία (των κάμποσων εκατοντάδων ιδεογραμμάτων που διαθέτει η γλώσσα τους). Όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι μυστήριο το γιατί απ’ όλα τα μαθήματα δίνεται έμφαση στη γλώσσα: επίσημοι τύποι έκφρασης, απίστευτα πολύπλοκη γραφή είναι μερικές μόνο από τις δυσκολίες. Ευτυχώς, το σχολείο που ξεκινάει στις 8:30 ουσιαστικά τελειώνει στις 12:30. Μόλις φάνε το σούσι τους ή επιστρέφουν στο σπίτι τους ή μένουν στο σχολείο για λίγο ακόμα, όπου όμως δεν γίνονται ουσιαστικά μαθήματα.
Στην κοντινόντερή μας Αγγλία…
…τα πρωτάκια μπαίνουν από νωρίς στα βάσανα! Κάθε παιδάκι πρέπει να γραφτεί στο σχολείο την πρώτη περίοδο εγγραφής που ακολουθεί τα πέμπτα του γενέθλια. Κι όχι μόνο ξεκινάει από μικρό-μικρό, αλλά από την ακαδημαϊκή χρονιά του 2015 θα παραμένει στα θρανία μέχρι τα 18 του χρόνια υποχρεωτικά. Τα περισσότερα Αγγλάκια, βέβαια, ξεκινούν να… μαθαίνουν από την ηλικία των 4, με αποτέλεσμα να περνούν την πόρτα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης γνωρίζοντας ήδη να συλλαβίζουν, να γράφουν γράμματα και αριθμούς. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα θρησκευτικά σχολεία, όπου για να γίνουν δεκτοί οι μαθητές πρέπει αφενός να μένουν κοντά στο σχολείο και αφετέρου να μπορούν να αποδείξουν την πίστη τους στο εκάστοτε δόγμα που υπάγεται το σχολείο. Αν τα παραπάνω κριτήρια πληρούνται, τα θρησκευτικά σχολεία είναι μία άριστη επιλογή τόσο για την ακαδημαϊκή υπεροχή τους, όσο και για τη δωρεάν εκπαίδευση που παρέχουν.
Στη γειτονική Γαλλία από την άλλη…
…όπου το εκπαιδευτικό σύστημα υπήρξε το βασικό μοντέλο εκπαίδευσης για ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη τα σχολεία είναι ούτως ή άλλως δωρεάν. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι τα βασικά: γλώσσα, αριθμητική, εισαγωγή στις φυσικές επιστήμες κ.λπ. Τα Γαλλάκια ξεκινούν τα μαθήματα συνήθως στην ηλικία των 6 ετών και μέχρι το 2008 ήταν υποχρεωμένα να παρακολουθούν μαθήματα και τα Σάββατα! Ωστόσο, η εβδομάδα διδασκαλίας είναι πλέον πενθήμερη και στη Γαλλία. Ποιο είναι το μείον; Κατά κανόνα η αυστηρότητα των δασκάλων. Πώς να το πούμε ευγενικά, δεν πιστεύουν και πολύ στην ενθάρρυνση των μαθητών. Για την ακρίβεια, ο έλεγχος προόδου είναι πιο πολύ του στιλ «λιγότερο χειρότερα» παρά «κάπως καλύτερα». Έτσι είναι η γαλλική εκπαίδευση, μεγαλώνει παιδιά που αντέχουν στη σκληρή κριτική!
Εν τω μεταξύ, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού…
…στη Βόρεια Αμερική, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά! Κομμάτι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θεωρείται και το νηπιαγωγείο και τα πρωτάκια ξεκινούν την ακαδημαϊκή τους καριέρα μεταξύ 5 και 6 ετών. Το κάθε σχολείο μπορεί να έχει το δικό του πρόγραμμα. Οι γονείς πληρώνουν παντού δίδακτρα, ακόμα και στα «δημόσια» σχολεία. Οι τιμές κυμαίνονται από πολλά έως περισσότερα δολάρια τον χρόνο, καθώς η εκπαίδευση είναι μακράν το ακριβότερο αγαθό στην Αμερική. Στα ιδιωτικά σχολεία περισσότερο και λιγότερο στα δημόσια –όπου οι οικονομικοί πόροι είναι πιο περιορισμένοι– το μοντέλο του δημοτικού σχολείου από τις πρώτες κιόλας τάξεις μοιάζει περισσότερο με το αντίστοιχο του γυμνασίου στην Ελλάδα. Οι μικροί μαθητές από την πρώτη τους κιόλας χρονιά έρχονται σε επαφή με πολλούς δασκάλους όπου ο καθένας διδάσκει το αντικείμενό του, αλλάζουν τάξεις ανάλογα με το μάθημα και έχουν επιλογές στο τι θέλουν να διδαχθούν (με εξαίρεση τα βασικά μαθήματα) από την πρώτη χρονιά! Σχετικά με την ανάμειξη των γονιών στην εκπαίδευση των παιδιών, συγκρατήστε απλά πως οι Αμερικανοί είναι πολύ ευαίσθητοι σε ό,τι αφορά την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων. Εν ολίγοις, ναι, θεωρείται παραβίαση της ιδιωτικότητας του μαθητή η δασκάλα να δώσει αναφορά στους γονείς χωρίς να συντρέχει ιδιαίτερος λόγος.
Στον κρύο ρωσικό Βορρά…
…το μοντέλο εκπαίδευσης είναι μάλλον το αντίθετο του αμερικανικού: οι μικροί μαθητές έχουν κάπως πιο περιορισμένες επιλογές, οι γονείς είναι απολύτως ενήμεροι διαρκώς και τον πρώτο (και τον μεσαίο, και τον τελευταίο…) λόγο τον έχουν οι δάσκαλοι. Αν τύχει τώρα να μιλήσετε με κάποια μαμά ή κάποιον μπαμπά Ρώσου μαθητή και αρχίσει να σας λέει πως το πρωτάκι παιδάκι του έχει ήδη διαβάσει μόνο του τα άπαντα του Τολστόι, παίζει στα δάχτυλα διαιρέσεις κλασμάτων και μπορεί κάλλιστα να απαριθμήσει τα ποτάμια της Ασίας από το μικρότερο στο μεγαλύτερο, μην πτοηθείτε. Όχι, δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με το δικό σας πρωτάκι που μόλις ξεκίνησε να συλλαβίζει. Απλούστατα στη Ρωσία τα παιδάκια πηγαίνουν στην πρώτη δημοτικού στα 7 τους χρόνια. Εν τω μεταξύ έχουν προηγηθεί τρία (!) χρόνια νηπιαγωγείου κατά τα οποία έχουν μάθει να διαβάζουν και να γράφουν, να μετρούν και να κάνουν αριθμητικές πράξεις κ.λ.π.
Σε όποιο σημείο του πλανήτη κι αν ξημερώνει πρώτη μέρα του σχολείου, ένα είναι βέβαιο: τα πρωτάκια δεν τα πολυκαταφέρνουν να κλείσουν μάτι την προηγούμενη. Καλή τους αρχή!
