O εμπνευστής της ΜΚΟ «Άγονη Γραμμή Γόνιμη»  Στέφανος Νόλλας εξηγεί στη Δήμητρα Τριανταφύλλου πώς ο χειμώνας στα απομακρυσμένα νησιά μπορεί να μεταμορφώνεται σε μια μικρή γιορτή.

Μια ξύλινη αίθουσα διδασκαλίας εξωτερικού χώρου (στη Σκόπελο) που γεννάει αμέσως συνειρμούς με την εκπαίδευση στη Φινλανδία και τα γεμάτα ερεθίσματα hi-tech σχολικά περιβάλλοντα εκεί. Απαραίτητος ιατρικός εξοπλισμός στη Λέρο, τη Χάλκη, την Κω. Μαθήματα φωτογραφίας και νέων τεχνολογιών στο ακριτικό Καστελόριζο. Μαθήματα Kung Fu στα πιτσιρίκια της Σχοινούσας. Η «Κρατική Ορχήστρα Αθηνών» σε ένα πλοίο με όλον της τον μελωδικό εξοπλισμό να γυρίζει όλα τα ξεχασμένα από την πόλη δυσπρόσιτα νησιά. Βιωματικά εργαστήρια κεραμικής, ρομποτικής, pilates, flamenco, hip-hop, χειροποίητου κοσμήματος, break dance, κουκλοθέατρου, πιάνου, δημιουργίας εφημερίδας, δημιουργίας blog… Πιτσιρίκια στη Δονούσα και την Ηρακλειά να ρουφούν με όλη τους την ενέργεια έναν αέρα γεμάτο γνώσεις, δημιουργικότητα και φαντασία. Με περισσότερες από 380 επισκέψεις σε 32 ελληνικά νησιά, το εκπαιδευτικό και πολιτιστικό πρόγραμμα «Άγονη Γραμμή Γόνιμη» ταξιδεύει εδώ και 10 χρόνια σε απομακρυσμένα σημεία της Ελλάδας χτίζοντας ισχυρές σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες. Το κάνει όταν εμείς τριπλοκλειδώνουμε την πόρτα στους τόπους που υμνούσαμε το καλοκαίρι (αλλά δεν θέλουμε να ξέρουμε τον χειμώνα), το κάνει όταν η πολιτεία αδυνατεί τις περισσότερες φορές να το κάνει ως οφείλει. Εμπλέκοντας στο παιχνίδι την ιδιωτική πρωτοβουλία, τις τοπικές κοινωνίες αλλά και διαλεγμένους συνεργάτες (από το Μουσείο Γουλανδρή –Φυσικής Ιστορίας, τον Αρχέλων, τη MOM, το Playroom, το CERN αλλά και γνωστούς δημιουργούς) η «Άγονη Γραμμή Γόνιμη» σπάει τον αποκλεισμό του χειμώνα για χάρη των παιδιών που ζουν μακριά από τα αστικά κέντρα.

«Αυτό που για τα παιδιά της πόλης φαντάζει μαγικό, η φύση δηλαδή και το παιχνίδι σε σοκάκια και αυλές, για τα παιδιά των νησιών είναι καθημερινότητα. Από την άλλη, τα παιδιά των νησιών δεν έχουν τόσο εύκολη πρόσβαση σε δραστηριότητες ή σε εμπειρίες που ξεσηκώνουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Κι αυτό είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη ενός παιδιού, που θέλουμε όλοι μας να γίνει στο μέλλον ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος και υπεύθυνος πολίτης της χώρας μας» μου εξηγεί ο Στέφανος Νόλλας, που φέτος θα δει το σημαντικό πρόγραμμά του να γιορτάζει 10 χρόνια δράσεων. «Αν και μία τέτοια εμπειρία δεν μεταφέρεται εύκολα με μια περιγραφή, τα παιδιά ευχαριστιούνται πάρα πολύ τα εργαστήρια και τα νέα ερεθίσματα που δέχονται. Η χαρά και η συμμετοχή των μαθητών, αλλά και η υποδοχή της τοπικής κοινωνίας είναι το μέγιστο κίνητρο τόσο για εμάς όσο και για τους συνεργάτες μας. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι των τόπων αυτών μας υποδέχονται πολύ θερμά. Την ίδια στιγμή, αυτό που περιμένουν από εμάς είναι ένα σταθερά υψηλό επίπεδο προγραμμάτων και μεγάλη γκάμα εργαστηρίων και δράσεων στον τόπο τους. Έτσι, οι σχέσεις που έχουμε αναπτύξει με τις κοινωνίες αυτές είναι ειλικρινείς και αμφίδρομες. Δεν είμαστε σωτήρες, ούτε υποκρινόμαστε ότι είμαστε με υποσχέσεις και φανφάρες. Αυτό που κάνουμε είναι να περπατάμε ταπεινά σε αυτούς τους υπέροχους τόπους και να προσπαθούμε να κάνουμε πράγματα απλά και ουσιαστικά».

Πώς ξεκίνησαν όμως όλα αυτά; «Αυτό που λειτούργησε καταλυτικά μέσα μου για τη δημιουργία της ‘‘Άγονης Γραμμής Γόνιμης’’ ήταν ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, το οποίο διοργάνωσα το καλοκαίρι του 2006 σε ένα νησί», θυμάται ο Στέφανος και συνεχίζει: «Η μεγάλη επιτυχία και απήχηση του φεστιβάλ, εκτός από ικανοποίηση, μου δημιούργησε και μια μελαγχολία ή καλύτερα ένα ερωτηματικό σχετικά με το αν έχει νόημα να γίνονται τέτοιες δράσεις στα νησιά μόνο το καλοκαίρι. Συνειδητοποίησα ότι το νόημα που έψαχνα ήταν η διοργάνωση τέτοιων δράσεων τον χειμώνα, όταν κοπάζει ο καλοκαιρινός θόρυβος, που είναι μια ψευδαίσθηση της ζωής, και οι κάτοικοι των μικρών νησιών ξαναποκτούν το αληθινό τους πρόσωπο. Αρκετά χρόνια πριν, όντας θερινοί επισκέπτες σε ένα νησί μαζί με την παρέα μου, είχαμε ‘‘διαταράξει’’ την ησυχία του νησιού με την εφηβική μας ορμή και όρεξη για ζωή και αυτό είχε αποτέλεσμα ο δήμαρχος να μας διώξει από το νησί. Ύστερα από αρκετά χρόνια, όταν η ‘‘Άγονη Γραμμή Γόνιμη’’ ήταν ακόμα στην αρχή της, επικοινωνήσαμε με τον δήμαρχο του συγκεκριμένου νησιού προκειμένου να επισκεφθούμε το νησί και να διοργανώσουμε εργαστήρια για τους μαθητές. Η επικοινωνία μας με τον δήμαρχο, ο οποίος ήταν ο ίδιος που μας είχε διώξει από το νησί, ήταν κυρίως ηλεκτρονική. Τόσο εκείνος όσο και οι υπόλοιποι τοπικοί φορείς ήταν πολύ θερμοί στην ιδέα να τους επισκεφθούμε, περιμένοντάς μας μάλιστα στο λιμάνι τη μέρα που φτάσαμε για να μας υποδεχθούν επίσημα. Αυτό που είδε όμως ο δήμαρχος όταν άνοιξε η μπουκαπόρτα του πλοίου δεν ήταν αυτό που περίμενε!

Παρ’ όλα αυτά, διοργανώσαμε κανονικά τα εργαστήρια στο νησί και τα παιδιά του δημάρχου μάλιστα είχαν ξετρελαθεί πηγαίνοντας κάθε μεσημέρι στον μπαμπά τους να του περιγράψουν τι έκαναν και τι έμαθαν. Την τελευταία μέρα, ο δήμαρχος όχι μόνο μας ξεπροβόδισε στο λιμάνι, αλλά μας ευχαρίστησε και μας προσκάλεσε και πάλι στο νησί για νέα προγράμματα και δράσεις. Η στιγμή αυτή ήταν πολύ ιδιαίτερη όχι μόνο γιατί ήταν ένδειξη της ‘‘επιτυχίας’’ μας, αλλά γιατί απέδειξε ότι όταν ο άνθρωπος δεν έχει παρωπίδες και δίνει ευκαιρίες σε ανθρώπους και νέες προτάσεις μόνο κερδισμένος βγαίνει». 

Ακούγοντας τον Στέφανο να διηγείται όλα τα παραπάνω δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ αν η πολιτεία είναι εξίσου παρούσα με τα προγράμματα αυτής της ΜΚΟ. «Αν και ο ρόλος μας δεν είναι να κρίνουμε την πολιτεία, η αλήθεια είναι ότι οι προσπάθειες και οι δράσεις στα νησιά της άγονης γραμμής είναι αρκετά περιορισμένες. Για να σας απαντήσω όμως επί της ουσίας, θεωρώ πως ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το σύστημα ‘‘Καλλικράτης’’ δυσχεραίνει εξαιρετικά τη διάθεση των κονδυλίων αλλά και τη γρήγορη επίλυση προβλημάτων, όπως είναι για παράδειγμα ακόμη και η βλάβη ενός μηχανήματος. Το γεγονός ότι τέσσερα νησιά μπορεί να έχουν τον ίδιο δήμαρχο, επίσης, είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στην κατανομή των οικονομικών πόρων αφού οι παροχές κατανέμονται συνήθως αναλογικά στα νησιά και όχι με βάση τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων τους. Από την άλλη, είναι ενθαρρυντικό πως οι ατομικές πρωτοβουλίες και η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας αυξάνονται διαρκώς εξομαλύνοντας τα όποια προβλήματα».

Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι όλη αυτή η ελπιδοφόρα κατάσταση ανθεί ακόμα περισσότερο, κόντρα στην κρίση. Την «Άγονη Γραμμή Γόνιμη» (της οποίας εδώ και εννιά χρόνια οι δράσεις βρίσκονται υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας, γεγονός που επιβεβαιώνει την ουσία των δράσεών της) ακολούθησαν τα προγράμματα «Η Ενέργεια για Ζωή ταξιδεύει» και «Μαζί, με στόχο την υγεία».

«Γενικά, είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να υπάρχουν άγονες γραμμές, παρά μόνο γόνιμες συνεργασίες», λέει ο Στέφανος. «Μέρος γόνιμων συνεργασιών είναι λοιπόν αυτά τα δύο προγράμματα, τα οποία σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν με χορηγούς που συμμερίζονται αυτή μας την αντίληψη για τον κόσμο. Το πρόγραμμα “H Ενέργεια για Ζωή Ταξιδεύει”, με χορηγό τον όμιλο Ελληνικά Πετρέλαια, διανύει φέτος τον τρίτο χρόνο λειτουργίας του και δραστηριοποιείται δυναμικά στον τομέα του περιβάλλοντος. Έχει σχεδιαστεί με τέσσερις βασικούς άξονες, οι οποίοι είναι: τα βιωματικά εργαστήρια, έργα υποδομών, εκδρομές περιβαλλοντικού περιεχομένου και το EKO-mobility, μια πρωτοβουλία που προάγει την οικολογική μετακίνηση των μαθητών. Το πρόγραμμα “Μαζί, με στόχο την υγεία” πραγματοποιείται από κοινού με την Alpha Bank, που είναι ο αποκλειστικός χορηγός του εδώ και δύο χρόνια. Παρέχει ιατροφαρμακευτική κάλυψη και αναλώσιμα υλικά σε νοσοκομεία των μικρών νησιών της χώρας μας, συνδράμοντας έτσι στη συνεχή βελτίωση των συνθηκών υγείας των κατοίκων τους».