Η συγγραφέας Άννα Κουππάνου μιλάει στο Τaλκ με αφορμή την κυκλοφορία του νέου της βιβλίου “Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι”, από τις εκδόσεις Πατάκη. Το βιβλίο απευθύνεται σε εφήβους, αλλά είναι ένα απολαυστικό ανάγνωσμα και για όλους εμάς που κάποτε υπήρξαμε έφηβοι και που μεγαλώνουμε μελλοντικούς εφήβους.

1. Καλησπέρα κ. Κουππάνου. Πριν μιλήσουμε για το τελευταίο βιβλίο σας, θα ήθελα να μας μιλήσετε λίγο για εσάς ώστε να σας γνωρίσουμε καλύτερα.

Λοιπόν, τι να πω; Ζω στη Λευκωσία. Απολαμβάνω να γράφω βιβλία περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Μου έρχονται ιδέες συνεχώς και ψάχνω χρόνο για να τις σκεφτώ και να τις γράψω. Είμαι εκπαιδευτικός, αλλά τώρα εργάζομαι ως Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και επιστημονικά με ενδιαφέρουν οι τρόποι που λειτουργούν τα τεχνολογικά αντι-κείμενα και τα λογοτεχνικά κείμενα. Στην προσωπική μου ζωή με απασχολεί πώς λειτουργεί το ανθρώπινο υποκείμενο, αλλά δεν νομίζω να το καταλάβω και ποτέ.

2. Το νέο σας μυθιστόρημα έχει τον… ανορθόδοξο τίτλο “Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι”. Πώς τον επιλέξατε;

Οι τίτλοι είναι παράξενο πράγμα για μένα. Γράφω το βιβλίο και νιώθω ότι έχω πει σε κάποιον μια ιστορία και ξαφνικά κάποιος τρίτος με ρωτά: ‘Ναι, αλλά ποιος είναι ο τίτλος;’, και εγώ αισθάνομαι ότι δεν υπάρχει λόγος για τίτλο αφού ήδη η ιστορία είπε ό,τι είχε να πει. Τελειώνοντας αυτό το βιβλίο, ως συνήθως, δεν είχα κάποιο τίτλο στο μυαλό. Ρώτησα λοιπόν τον εαυτό μου: ‘Για ποιο πράγμα μιλά αυτό το βιβλίο;’ και έδωσα αυτή την απάντηση: Το βιβλίο μιλά για την εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και για το τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι.

3. Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο για τον πρωταγωνιστή του βιβλίου σας, τον Αλέξη; Πότε και πώς τον πρωτοσυναντήσατε;

Συνήθως επισκέπτομαι σχολεία όπου κάνουμε συζητήσεις με τα παιδιά για τα βιβλία μου και για τη συγγραφή γενικότερα. Κάνουμε, επίσης, δραστηριότητες συγγραφής και εκεί τα παιδιά γίνονται πολύ δημιουργικά και εξομολογητικά. Όπως τους λέω, εξάλλου, γράφουμε με αυτό που είμαστε. Με το τέλος μιας τέτοιας συνάντησης, ένα παιδί με πλησίασε και τρέμοντας σχεδόν από την αγωνία, μου είπε ότι ήθελε να εκδώσει ένα βιβλίο. Το είχε γράψει και είχε ψάξει το θέμα της έκδοσης και φοβόταν ότι δεν θα τα κατάφερνε. Είχαμε λοιπόν μια συζήτηση για αυτό το θέμα και προσπάθησα να του πω ότι είναι καλό να επικεντρωθεί στη συγγραφή, ότι γράφουμε πολύ περισσότερα από αυτά που εκδίδουμε. Του εξήγησα ακόμη ότι όλοι ζούμε με την αβεβαιότητα του πού και του πώς θα καταλήξει ένα βιβλίο. Όταν έφυγα στο μυαλό μου άρχισε να δημιουργείται ένας χαρακτήρας με μια εμμονή σχετικά με τα βιβλία. Στην αρχή έγραψα κάτι που δεν ήταν μυθιστόρημα, ήταν κάτι άλλο. Ύστερα, προσπαθώντας να μεγαλώσω ηλικιακά τον ήρωα, βγήκε από μέσα μου αυτό το βιβλίο, και πράγμα παράξενο για μένα, αυτή τη φορά είχα πλήρη εικόνα του τι θα συνέβαινε.

Τώρα, για να μιλήσω λίγο περισσότερο για τον Αλέξη… Είναι άγριος, σκέφτεται συνέχεια και σκέφτεται τα πάντα, σκέφτεται και αυτά που δεν θέλει να σκέφτεται. Ό,τι αγαπά το αγαπά με πάθος. Τα λόγια του, οι πράξεις του, όλα, έχουν μια ιδιαίτερη ένταση και αυτό φέρνει τους άλλους σε αμηχανία. Δεν ξέρει όμως πώς να είναι αλλιώς, γιατί δεν ξέρει κι ακριβώς πώς είναι.

4. Και λίγα λόγια για την μυστηριώδη συγγραφέα Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου. Χωρίς spoilers…

Η Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου θέλει να ζει μακριά από τον κόσμο, δεν υπάρχουν ίχνη της, ψηφιακά ή άλλα. Φαίνεται να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να αποφύγει την ανθρώπινη επαφή, αλλά τα βιβλία της, σε αντίθεση με εκείνη, μιλούν σε όλους, σε μεγάλους και σε μικρότερους, και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Είναι ίσως η πιο επιτυχημένη Ελληνίδα συγγραφέας της γενιάς της. Αυτό σχεδόν όλοι το γνωρίζουν. Εκείνη δεν τη γνωρίζει κανείς.

5. “Τα βιβλία μιλούν από μόνα τους. Τι τη θέλετε τη συγγραφέα;”. Την πιστεύετε αυτή τη φράση που αναφέρει μια γυναικεία φωνή εργαζόμενης στις εκδόσεις Ήλιος; Δεν είναι εύλογο να θέλουμε να ξέρουμε περισσότερα για τον αγαπημένο μας συγγραφέα από όσα αναφέρονται στα εσώφυλλα των βιβλίων του;

Η πρόταση αυτή μπήκε σκόπιμα, γιατί υπάρχει βέβαια, εδώ και πολλά χρόνια, μια τέτοια συζήτηση στον χώρο της λογοτεχνίας. Είναι η θέση που υποστηρίζει είτε ότι το κείμενο μιλά από μόνο του ή ότι η συγγραφέας δεν έχει προνομιακή θέση σε σχέση με το κείμενο· δεν μπορεί, π.χ. να σου δώσει τις απαντήσεις. Από την άλλη, εγώ πιστεύω ότι υπάρχει σχέση δυνατή και πολύπλοκη μεταξύ του έργου και του δημιουργού, ίσως, ακόμη και αν θεωρήσουμε τη δημιουργό σαν ένα άλλο κείμενο που συνδέεται, προηγείται, αλλά και έπεται, με κάποιον τρόπο, του γραπτού κειμένου.

6. Ο Αλέξης είναι έφηβος. Πιεσμένος. Αγριεμένος. Εκνευρισμένος. Αγχωμένος. Ξεφεύγει. Μπορεί η λογοτεχνία να δώσει μια διέξοδο στα αδιέξοδα της δύσκολης αυτής ηλικίας στην οποία βρίσκεται;

Δεν είναι μόνο η ηλικία του δύσκολη. Είναι και αυτά που του συμβαίνουν δύσκολα. Η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως διέξοδος με πολλούς τρόπους, π.χ. στο συμβολικό και στο φαντασιακό επίπεδο μέσω της λύσης συγκρούσεων και μέσω άλλων τρόπων, αλλά νομίζω ότι ο Αλέξης βιώνει όσα βιώνει στο πραγματικό επίπεδο και με τρόπο πολύ προσωπικό. Κατά κάποιο τρόπο, νιώθει ότι όλα τον αφορούν άμεσα.

7. Πόσο ρεαλιστικό είναι να φτάσει ένα παιδί στα άκρα για έναν συγγραφέα; Έστω με αφορμή έναν συγγραφέα. Προσωπικά, μου αρέσει πολύ σαν σύλληψη, αλλά θα μπορούσε στ’ αλήθεια να συμβεί;

Εγώ βλέπω και όλο αυτό που κάνει ο Αλέξης σαν μετάθεση σε κάποιο βαθμό. Ο Αλέξης μεταθέτει, προβάλλει όλες τις συναισθηματικές του επενδύσεις πάνω σε αυτή τη συγγραφέα, ή ακόμη καλύτερα στις απαντήσεις σχετικά με αυτήν. Ψάχνοντας λοιπόν για την Κ. Παπαδάκου, διοχετεύει την ενέργειά του και έτσι δεν χρειάζεται να ασχοληθεί με τα θέματα που πραγματικά τον πονούν. Εγώ κάπως έτσι το είδα ως πιθανό.

8. Ένα τατουάζ μετις Μοίρες μπορεί πραγματικά να επηρεάσει τη μοίρα μας; Το στούντιο πήρε τυχαία τον αριθμό 13; Για να το γενικεύσω, πόση δύναμη έχουν τα σύμβολα και οι συμβολισμοί στην καθημερινότητά μας;

Το βιβλίο ίσως και να παίζει με την υπόθεση ότι όλα γύρω μας κρύβουν μηνύματα και γρίφους, γιατί παντού γύρω μας υπάρχει γλώσσα – προφορική και γραπτή. Γύρω μας υπάρχει πάντα κάτι που μπορεί να διαβαστεί και κάτι που μπορεί να διαβαστεί μπορεί να διαβαστεί με χίλιους τρόπους. Τα γράμματα είναι τα ίδια σύμβολα, το ίδιο και οι αριθμοί. Ε, το στούντιο 13 κρύβει κάτι μοιραίο, έτσι δεν είναι;

9. Τι πιστεύετε; Θα κυκλοφορήσει τελικά το τελευταίο βιβλίοτης τετραλογίας που περιμένει ο Αλέξης, το “Φωτιά. Εμείς”;

Είμαι αισιόδοξη, αλλά δεν ελέγχω και τις αποφάσεις της Μυρσίνης-Νεφέλης Κ. Παπαδάκου. Πιστεύω, όμως, ότι αν κυκλοφορήσει τελικά, θα είναι σίγουρα πολύ διαφορετικό από τα προηγούμενά της βιβλία. Θα περιμένουμε να δούμε λοιπόν!

10. Επιλέξατε να αφήσετε αναπάντητα κάποια ερωτήματα που γεννιούνται στον αναγνώστη, όπως γιατί πέθανε η Αντιγόνη, ή πού πήγε ο Κώστας Στεργίου ή ποιες ακριβώς ήταν οι κατηγορίες κατά του πατέρα του Αλέξη και ποιος τον ήθελε μέσα στη φυλακή. Αυτό έγινε συνειδητά; Κι αν ναι, γιατί;

Ναι, έγινε συνειδητά για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί θεωρώ ότι το βιβλίο δεν πρέπει να τα δένει όλα μεταξύ τους, γιατί αποτυπώνει μια χρονική περίοδο, και όπως συμβαίνει στη ζωή δεν γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή όλες τις απαντήσεις. Ζούμε πάντα σε μια κατάσταση αβεβαιότητας. Έτσι, λοιπόν ένιωσα ότι δεν έπρεπε να απαντηθούν όλα τα ερωτήματα τώρα. Δεύτερον, ο Αλέξης μέσω των ερευνών του ολοκληρώνει ένα κύκλο μάθησης, ίσως και ωρίμανσης, αλλά ίσως να τον περιμένουν και άλλοι.

11. “Στα πέρατα των θαλασσών υπήρχαν κόσμοι ανεξερεύνητοι, κόσμοι μοναδικοί, μυστήριοι, που έβρισκαν τρόπο να με καλούν, να μπαίνουν από το παράθυρό μου τις νύχτες και να ψιθυρίζουν στο κοιμισμένο μου μυαλό τα μηνύματα μιας αποστολής που είχε από καιρό αποφασιστεί”… Μήπως αυτή η φράση από το βιβλίο σας αποτελεί και το συγγραφικό σας μυστικό;

Αυτή η ερώτηση κρύβει μια ψυχαναλυτική πρόθεση, νομίζω. Το απόσπασμα, βέβαια, είναι από το βιβλίο και όμως παραπέμπει σε ένα άλλο βιβλίο- στο βιβλίο της Κ. Παπαδάκου. Έτσι, λοιπόν αρθρώνει μια φωνή που δεν είναι δική μου, δεν είναι του Αλέξη, είναι δική της. Αυτό σκεφτόμουν καθώς έγραφα αυτό το απόσπασμα και το να γράφεις αποσπάσματα από βιβλία που δεν υπάρχουν, αλλά θα μπορούσαν να υπάρχουν, είναι πολύ ενδιαφέρον. Από την άλλη, αν θα έπρεπε να σκεφτώ αυτό το απόσπασμα ως δικό μου συγγραφικό μυστικό – γιατί όλες οι συσχετίσεις παίζουν – θα έλεγα ότι αναφερόμουν σε μια τάση φυγής που εμφανίζεται, και πολλές φορές εκτονώνεται, μέσω της συγγραφής.

12. Τι να περιμένουμε για τη συνέχεια; Ετοιμάζετε κάτι καινούριο; Μην μας εξαφανιστείτε κι εσείς σαν την Κ.Παπαδάκου τώρα που σας αγαπήσαμε…

Ναι, ετοιμάζω διάφορα. Ένα μυθιστόρημα για πιο μικρά παιδιά και μια νουβέλα για ενήλικες. Από την άλλη, δεν ξέρω. Μπορεί να μου έρθει και μια ιδέα ξαφνικά – κάποτε έρχονται και στα όνειρα αυτές οι ιδέες, άρα στο κοιμισμένο μου μυαλό – και να μην με αφήσει ήσυχη μέχρι να γραφτεί και να αποτυπωθεί. Έτσι, λοιπόν σκοπεύω να μην εξαφανιστώ, περιμένοντας εξάλλου το τέταρτο βιβλίο της τετραλογίας.

Το βιβλίο της Άννας Κουππάνου “Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.