«Στην πραγματικότητα, αυτό ακριβώς έχει ανάγκη ένα παιδί. Να θέτει ερωτήματα σε έναν ενήλικα και ο ενήλικας να αισθάνεται ότι αυτά τα ερωτήματα τον επερωτούν και να μην απαντά ό,τι να ΄ναι». Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στην Φρανσουάζ Ντολτό. Εμείς συμπληρώνουμε πως την ίδια ανάγκη έχουν και οι γονείς, ακόμα κι αν δεν το παραδέχονται πάντοτε. Σε έναν ιδανικό κόσμο, σε ένα παράλληλο σύμπαν, θα υπήρχε ένας τόπος, όπου μπαμπάδες και μαμάδες θα συναντιούνταν σε εβδομαδιαία βάση, σε μια σχολή καθορισμένη από το Υπουργείο Παιδείας, με υποχρεωτική φοίτηση, ώστε να θέτονται και να απαντώνται σημαντικές ερωτήσεις ανήσυχων και μη γονέων!

Η Ντολτό της Ελλάδας

Η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Σουζάνα Παπαφάγου μου μιλάει για τους τυχερούς εκείνους γονείς που παρακολούθησαν μια τέτοια σχολή, μια σχολή ανήσυχων γονέων, με οδηγό τον ψυχίατρο, παιδοψυχίατρο και ψυχαναλυτή Αθανάσιο Αλεξανδρίδη. Λίγο καιρό πριν μου έλεγε ότι ο Αλεξανδρίδης είναι η Φρανσουάζ Ντολτό της Ελλάδας και ότι πάντοτε ζήλευε τους Γάλλους γονείς που κάποτε συγχρόνιζαν το ραδιόφωνο τους και επικοινωνούσαν ζωντανά με την Ντολτό. Η αφορμή για τη συζήτησή μας περί της αναγκαιότητας μιας τολμηρής σχολής γονέων ήταν το πρώτο βιβλίο μιας σειράς βιβλίων του Αλεξανδρίδη από τις εκδόσεις Ίκαρος, μιας σειράς που ονομάζεται ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ. Το βιβλίο, με τον προβοκατόρικο, ίσως, τίτλο «Παιδικοί Έρωτες», περιλαμβάνει απομαγνητοφωνημένες βραδινές συζητήσεις του συγγραφέα με μια ομάδα γονέων, ανήσυχων για αυτά που συμβαίνουν στα παιδιά τους στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνία, ανήσυχων επειδή δεν επαναπαύονται, αλλά ζητούν να μάθουν, χωρίς να διστάζουν να εκτεθούν προσωπικά μέσα στην ομάδα σε ιδιαίτερα υψηλό βαθμό.

Το βιβλίο

Για να γράψουμε αυτό το κείμενο για τη σημασία των παιδικών ερώτων, διαβάσαμε, η κ. Παπαφάγου κι εγώ, το βιβλίο του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη παράλληλα, συζητώντας κάθε βράδυ για τα όσα γράφει. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ίδια, διαβάζοντας είχε την αίσθηση πως ζωντάνεψε ο λόγος όλων των σημαντικών ψυχαναλυτών παιδιών, γεγονός που τη χαροποίησε ιδιαίτερα γιατί- επιτέλους- ένας άνθρωπος που προέρχεται από το χώρο της κλασικής ψυχανάλυσης, χώρος που φαντάζει μακρινός και απόμακρος στους πολλούς, ανοίγει τις πόρτες των γνώσεών του και με φροντίδα και ενσυναίσθηση μάς μιλά με λόγο απλό, αλλά όχι απλοϊκό για θέματα περίπλοκα και για πολλούς τρομακτικά. Εμένα, από την άλλη, το βιβλίο μού έδωσε την αίσθηση ότι επιτέλους κάποιος μιλάει στους γονείς όπως θα έπρεπε, δίνοντάς τους ένα τρυφερό, αλλά γερό χαστούκι.

Πράγματι, αν διαβάσετε το οπισθόφυλλο του βιβλίου, θα διαπιστώσετε ότι αναφέρεται ξεκάθαρα πως πολλά από τα γραφόμενα θα είναι για κάποιους γονείς σοκαριστικά. Γιατί; Γιατί ως γονείς είμαστε, δυστυχώς, ιδιαίτερα συντηρητικοί με τη σεξουαλικότητα και το σώμα μας, πολλώ δε μάλλον με τη σεξουαλικότητα και το σώμα των παιδιών μας. Μάλιστα, αρκετοί εξ ημών, όταν γινόμαστε γονείς, χάνουμε την όποια σεξουαλικότητα είχαμε στο παρελθόν και σε δεύτερο χρόνο μας είναι δύσκολο, έως αδύνατο, να πιστέψουμε ότι τα παιδιά μας είναι και αυτά σεξουαλικά όντα. Εσείς, ως παιδιά, έφηβοι και νεαροί ενήλικες μιλούσατε για το σεξ με τους γονείς σας; Πόσο επηρέασαν τις παιδικές, εφηβικές και ενήλικες σχέσεις σας οι σεξουαλικές ή μη συζητήσεις με τους γονείς σας; Αφού γίνατε γονείς, διατηρήσατε τη σεξουαλικότητά σας; Αναρωτηθείτε πόσοι φίλοι-γονείς σάς έχουν εξομολογηθεί ότι δεν έχουν πλέον σχέσεις με το σύντροφό τους ή έχουν πολύ σπάνια. Όταν το παιδί σας ρωτάει για το σεξ του απαντάτε ξεκάθαρα; Ή μήπως ψελλίζετε μισόλογα ή, ακόμα χειρότερα, θυμώνετε; Είστε έτοιμοι να αποδεχτείτε ότι πιθανότατα στην εφηβεία το πάλαι ποτέ μωρό σας θα γίνει ένα ενεργό σεξουαλικά ον; Το σεξ και όσα το περιτριγυρίζουν έχει θέση μέσα σε μια οικογένεια;

Ο γονέας ως αρσενικό ή θηλυκό, ο γονέας ως τρίτος, ο παιδικός αυνανισμός, ο θηλασμός και η ψυχοσωματική οργάνωση, το μωρό ως έμφυλο ον, η μητέρα και ο γιος, ο πατέρας και η κόρη, η μητέρα και η κόρη, η σεξουαλική ταυτότητα, η οργάνωση των ενστίκτων, η έκθεση του γυμνού σώματος, η πληροφόρηση του παιδιού σχετικά με τα γεννητικά του όργανα, η απειλή του ευνουχισμού, η απώλεια μιας σχέσης, οι ερωτογόνες ζώνες, ο προσωπικός χρόνος των γονέων, η λανθάνουσα περίοδος, η ομοφυλοφιλία στις γυναίκες και στους άντρες, η αποκάλυψη της ομοφυλοφιλίας του παιδιού στο γονέα, το φυσιολογικό και το κανονικό, το αυτοερωτικό στοιχείο, η ματαίωση, οι ηλικίες του παιδικού έρωτα, η αγωνία του παιδιού για την έναρξη της σεξουαλικής του ζωής, η επίδειξη γεννητικών οργάνων ανάμεσα σε παιδιά, η στάση των γονέων στους πειραματισμούς των παιδιών, η σεξουαλικότητα ως επιλογή του ατόμου, το παιδί ως σύμπτωμα της οικογένειας, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των εφήβων στην εποχή μας, τα λανθάνοντα ερωτήματα παιδιών, η ηδονή και η απόλαυση, η ενδοοικογενειακή σεξουαλική παραβίαση, το σεξουαλικό μπούλινγκ, η βωμολοχία και η χαλιναγώγηση του ενστίκτου είναι μερικά από τα θέματα που θίγει το βιβλίο αυτό. Είστε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε τα ανομολόγητα;

Οι παιδικοί μας έρωτες

Σε ένα σημείο του κειμένου ο Αλεξανδρίδης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το ερωτικό, και μάλιστα το ενορμητικό και φαντασιακό ερωτικό που πηγάζει από τους παιδικούς έρωτες, είναι υπόγειο ποτάμι που αρδεύει όλη μας τη ζωή- είναι συνώνυμο της, δεν τελειώνει πριν από αυτήν. Δυστυχώς, σε κάποιους ανθρώπους το ερωτικό και η ζωή τους τελειώνουν πολύ πριν από την ημερολογιακή αναγγελία του θανάτου τους. Γι΄ αυτό, να επι-σκέπτεσθε τους παιδικούς σας έρωτες!».

Πόσοι από μας, αλήθεια, σκεπτόμαστε και επισκεπτόμαστε τον τόπο εκείνο που φιλοξενεί το ερωτευμένο παιδί που είχαμε υπάρξει κάποτε; Πόσοι από μας παραδεχόμαστε πως είχαμε υπάρξει χαμένοι σε μια θάλασσα έρωτος, πως λίγο έμενε να πνιγούμε, παιδιά ακόμα, στα βάθη των συναισθημάτων μας;

Ένα κορίτσι 13 ετών είχε εκμυστηρευτεί κάποτε στην κ. Παπαφάγου, στο πλαίσιο της θεραπείας, πως δεν μπορούσε να κοιμηθεί καλά τα βράδια γιατί φοβόταν πως θα έβλεπε στο όνειρό της το αγόρι που αγαπούσε. Όταν η θεραπεύτρια τη ρώτησε γιατί δεν θα έπρεπε να το δει, εκείνη της απάντησε πως στην πραγματικότητα φοβόταν πως θα το ανακάλυπταν οι γονείς της, πως κατά κάποιο τρόπο θα έβαζε το αγόρι στο σπίτι της. Τι σπατάλη συναισθημάτων, πόσο θλιβερό αλήθεια!

Η κ. Παπαφάγου μάς λέει ότι υποδέχεται γονείς που ζητούν βοήθεια για το παιδί τους, τους ρωτά καταρχάς αν οι δυο τους περνούν καλά. Πάντα υπάρχει μια αμηχανία μετά από αυτή την ερώτηση. Μάλιστα οι περισσότεροι αναρωτιούνται… τι σχέση έχει αυτό.  Η θεραπεύτρια αναφέρει ότι είναι γνωστό εκ των προτέρων πως ένα παιδί θα πάει καλά αν οι γονείς μείνουν σε θεραπεία ως ζευγάρι. Φυσικά, αρκετές φορές χρειάζεται πράγματι να κάνει παράλληλα θεραπεία και το παιδί, αλλά το παιδί, όπως λέει και ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, είναι το σύμπτωμα της οικογένειας. Και συχνά, οι αφηγήσεις μέσα στο βιβλίο είναι κωμικοτραγικές…

Η αγία οικογένεια 

Ο Αλεξανδρίδης αφιερώνει το βιβλίο του στην αγία οικογένεια. Ποια είναι άραγε η αγία οικογένεια; Τι σημαίνει αγία και ποιο το τίμημά του να είναι αγία μια οικογένεια; Ο Φρόιντ έλεγε σε ένα από τα πιο γνωστά του βιβλία πως ο πολιτισμός είναι πηγή δυσφορίας, καθώς, προκειμένου να απολαμβάνουμε την παραμονή μας σε μια κοινωνία, σε μία οικογένεια με την ευρεία της έννοια, θα πρέπει να συμμαζεύουμε και να τακτοποιούμε τα ένστικτα μας. Πού βρίσκεται άραγε το μέτρο ανάμεσα στον «πολιτισμένο» άνθρωπο και σε αυτόν που κινείται με βάση τα ένστικτά του; Ποιος κρατά τα ινία;

Αν οι γονείς έχουν υπάρξει παιδιά που δεν έκλειναν τα μάτια για να ονειρευτούν, γιατί φοβούνταν, διότι δεν έμαθαν ή διότι δεν τους είχε επιτραπεί να εν-ορμήσουν στον ποταμό της δικής τους σεξουαλικότητας, τότε πιθανόν να ακονιστούν τόσο, ώστε να χαράξουν μια πορεία αγιοσύνης, «τεκνοποιώντας με έναν κρίνο» και βγάζοντας στη ζωή, ή πιο σωστά στη μη ζωή, ανθρώπους που το σώμα τους μετατρέπεται σταδιακά σε μια φυλακή των ζωοφόρων ενστίκτων.

Όπως προαναφέρθηκε, ζούμε σε μια εποχή όπου οι γονείς, και δη οι μαμάδες, όχι μόνο ξεχνούν πως έχουν και άλλες ιδιότητες, όπως το ότι είναι ζευγάρι με κάποιον άλλον ενήλικο, αλλά μοιάζει να μην μπορούν να σκεφτούν πως τα παιδιά τους δεν θα είναι για πάντα παιδιά. Όλο αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην τα αναγνωρίζουν ως μελλοντικούς ενήλικες που από την βρεφική ακόμα ηλικία προετοιμάζονται για την σεξουαλική τους δραστηριότητα. Πώς να το κάνουμε; Μπορεί να έχουμε τη Νόηση που φυσικά μας κάνει να διαφέρουμε από τα υπόλοιπα πλάσματα της γης, αλλά η σεξουαλική ενόρμηση είναι ο βασικός λόγος ύπαρξης του είδους μας. Μπορεί εμείς σαν ανώτερα όντα να έχουμε βρει φοβερά κόλπα, ώστε να διοχετεύουμε την  ενέργεια των ενορμήσεών μας σε διαφορετικές και ποικίλες δραστηριότητες, αλλά αυτή δεν παύει να διαρρέει και να αναζητά την φυσιολογική της διαδρομή!

Ακούμε συχνά για μαμάδες που κοιμούνται με τα παιδιά τους, που βγάζουν τον πατέρα από το κρεβάτι. Κάποιοι σκέφτονται πόσο κακή σύζυγος είναι αυτή η γυναίκα και κάποιοι άλλοι πόσο καλή μάνα είναι αυτή η γυναίκα. Λίγοι, όμως, αναρωτιούνται πού βρίσκεται ο πατέρας σε όλο αυτό; Που βρίσκεται σαν σύζυγος και σαν σύντροφος, πιο συγκεκριμένα…

Μήπως τελικά το παιδί είναι η συνθήκη που βοηθά ώστε να πάρουμε αποστάσεις με τον σύντροφό μας, γιατί έτσι μεγαλώσαμε, με γονείς που είχαν απόσταση μεταξύ τους, γιατί φοβόμαστε, γιατί μας τελείωσε ο έρωτας, γιατί γίναμε πια γονείς, επομένως αυτοτιμωρούμαστε, σταματώντας να δίνουμε σημασία στις δικές μας ανάγκες ή κρυβόμαστε σταματώντας να δίνουμε σημασία στις ανάγκες του συντρόφου μας; Πριν βάλουμε, όμως, το παιδί στη μέση, μπαίνοντας ουσιαστικά σε σχέση μαζί του, για να πάρουμε αποστάσεις από τους ενηλίκους έρωτες μας, ας συνειδητοποιήσουμε ότι έτσι σαμποτάρουμε τη δική του διαδρομή στους παιδικούς του έρωτες. Και κατ΄επέκταση, μελλοντικά, στους ενήλικούς του έρωτες.

Αγαπητοί γονείς, αλλά και αναγνώστες δίχως παιδιά, κλείστε τα μάτια και πηγαίνετε πίσω, τότε που οι παιδικοί έρωτες είχαν για τον καθένα από σας τη δύναμη να φορτίσουν με καθαρή ενέργεια τις υπάρξεις σας. Δώστε στον εαυτό σας το χρόνο να θυμηθεί, να αναπολήσει και να αναζητήσει εκείνες τις στιγμές που η ντροπή και η επιθυμία πάλευαν και τελικά (τουλάχιστον σε όσους ήταν τυχεροί) κέρδιζε ο έρωτας! Κρατήστε σφιχτά αυτό το βιβλίο, σαν να είναι το άγιο δισκοπότηρο που θα σας ξεδιψάσει από την αγωνία να αγιάσετε σαν γονείς… Βουτήξτε στις εμπειρίες που είχατε ως παιδιά και προσπαθήστε να θυμάστε πως τα δικά μας προσωπικά βιώματα είναι το υπόβαθρο για να κατανοήσουμε και να διευκολύνουμε τα παιδιά μας!

Με τη συνεργασία της κλινικής ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας κ. Σουζάνας Παπαφάγου.

Το βιβλίο του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη “Σχολή Ανήσυχων Γονέων-Παιδικοί Έρωτες” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.