‘Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η σκόπιμη, συνειδητή επιθυμία να βλάψουμε ή να απειλήσουμε ή να  εκφοβίσουμε κάποιον’ (Johnson, Munn και Edwards, 1991). Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας (Olweus, 1993). Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται. Το κορύφωμα στον εκφοβισμό και τη θυματοποίηση είναι κυρίως ανάμεσα στις ηλικίες των 11-14 ετών (Eslea & Ress, 2001). Οι μισοί από τους μαθητές που δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους

Μορφές Εκφοβισμού

• Σωματικός σχολικός εκφοβισμός:

σπρώξιμο
κλωτσιές
βανδαλισμός
κλέψιμο
σωματικές πράξεις που ταπεινώνουν
μη δίκαιο παιχνίδι με κόλπα

• Λεκτικός σχολικός εκφοβισμός::

αρνητικά σχόλια ή πειράγματα για την εμφάνιση, το ντύσιμο, τις πράξεις του ατόμου
κουτσομπολιά ή διάδοση φημών
το ντρόπιασμα ή η δημόσια διαπόμπευση
βρισιές
δημόσιος χλευασμός
απειλή για δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών
παρενόχληση με τηλεφωνήματα, e-mail, απειλητικά γράμματα (cyberbullying)

• Συναισθηματικός σχολικός εκφοβισμός:

απόρριψη από την ομάδα
τρομοκρατία
ντρόπιασμα
ρατσιστικά σχόλια

• Σεξουαλικός σχολικός εκφοβισμός:

σεξουαλική κακοποίηση
σεξουαλικά υπονοούμενα
παρακολούθηση ιδιωτικής ζωής του θύματος

Προφίλ του παιδιού-θύτη

• ανάγκη για κυριαρχία πάνω σε άλλους μέσω της δύναμης ή απειλών
• ευέξαπτος και παρορμητικός
• δείχνει ελάχιστη ευαισθησία στα θύματα
• δυσκολεύεται στο να ακολουθεί τον κανόνα
• είναι πιο δυνατός από τους συνομηλίκους και ιδίως από τα θύματα
• έχει εσωτερική ανάγκη να υπερισχύει και να καταπιέζει άλλους μαθητές με απειλές και δύναμη
•  είναι εχθρικό απέναντι στο περιβάλλον του (ιδιαίτερα σε γονείς και εκπαιδευτικούς)
• έχει χαμηλά επίπεδα άγχους και ανασφάλειας
• αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων

Προφίλ του παιδιού-θύμα

• Παθητικά θύματα: ανασφαλή, αγχώδη, μοναχικά, χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Προκλητικά θύματα: αντιδραστικά, αδέξια, αυθόρμητα, συχνά υπερκινητικά με
• δυσκολία συγκέντρωσης
• Ανήκουν σε μειοψηφική ομάδα (εθνότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός
• προσανατολισμός, σωματική εμφάνιση, παχυσαρκία, κλπ)

Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται στο χώρο του σχολείου

• υπερβολικός φόβος, υπερβολικές αναστολές, καταθλιπτικά συμπτώματα
• έντονα αισθήματα κατωτερότητας και ψυχικής καταπόνησης
• φόβος σχολείου, συχνές απουσίες
• ακαδημαϊκή πτώση
• συχνές απώλειες αντικειμένων
• διαταραχές ύπνου /συνεχής ένταση /συχνοί ακατανόητοι εκνευρισμοί

Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζει στο χώρο του σχολείου

• συχνή εμπλοκή σε διαφόρων τύπου καυγάδες (σωματικούς ή λεκτικούς)
• συχνή βίαιη συμπεριφορά
• κατοχή αδικαιολόγητα υψηλού ποσού χρημάτων ή αντικειμένων
• μη αποδοχή ευθυνών των πράξεων του
• δημιουργία στενών σχέσεων με συνομηλίκους με επιθετική συμπεριφορά

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς του θύματος; Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς του θύματος να έρθουν σε επαφή με το σχολείο και να λάβουν πληροφορίες σχετικά με το γεγονός, την εκτασή του, τον τρόπο που διαχειρίστηκε το σχολικό πλαίσιο την συμπεριφορά του θύτη/δράστη, εάν έχουν προηγηθεί φαινόμενα εκφοβισμού κ.α. Ακόμη,  το θύμα χρειάζεται υποστήριξη καθώς η ψυχολογική του κατάσταση μπορεί εύκολα να επηρεαστεί από επεισόδια εκφοβισμού. Επειδή τα παιδιά συνήθως φοβούνται ή ντρέπονται να μιλήσουν για τον εκφοβισμό και αποσιωπούν, οι γονείς οφείλουν να παροτρύνουν το παιδί να συζητάει καθημερινά για όσα συμβαίνουν στο σχολείο. Εάν η συναισθηματική κατάσταση του παιδιού είναι επιβαρυμένη απαιτείται η παρέμβαση ειδικού ψυχολόγου.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς του θύτη; Η επικοινωνία με το σχολείο είνα απαραίτητη προκειμένου να μάθουν οι γονείς του θύτη τον τρόπο με τον οποίο ενεπλάκη σε επεισόδιο εκφοβισμού και να πληροφορηθούν όσα προβλέπονται ως ποινή σε τέτοιες καταστάσεις. Αν συνεχίζει να επιμένει στην χρήση βίας, συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ψυχολόγο για να διερευνηθούν τα αίτια της συμπεριφοράς του και να υλοποιηθούν οι απαραίτητες ψυχολογικές παρεμβάσεις.

ΗΛΕΚΤΡΑ ΚΤΕΝΑ, ψυχολόγος BSc, MSc, από το ΛΕΞΙΣ