Τώρα που πέρασε η μεγάλη αναταραχή με τις σχολικές λίστες και τα περισσότερα από τα σχολικά είδη έχουν αγοραστεί και τακτοποιηθεί μέσα στις σάκες, έφτασε η στιγμή και για … δύο ακόμη. Ναι, δύο ακόμη λίστες για την επιστροφή στα θρανία, μία για τους γονείς και μία για τα παιδιά. Αλλά ας ξεκινήσουμε με αυτή που προορίζεται για τους γονείς. Είναι σύντομη, δεν περιέχει γόμες και ξυλομπογιές και δεν απαιτεί κανένα απολύτως έξοδο:

Λίστα γονέων:

-Μια στάλα ψυχραιμία
-Αίσθηση του μέτρου
-Χρόνος ΓΙΑ ΝΑ ΑΦΙΕΡΩΣΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Μια στάλα ψυχραιμίας για να αντιμετωπίσουμε τον παραλογισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Έχω κι άλλες φορές πει, και το επαναλαμβάνω συχνά στα σεμινάρια γονέων, ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι προβληματικό. Δεν θα επεκταθώ εδώ στο θέμα, θα αρκεστώ μόνο να πω το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου: ένα σωστό εκπαιδευτικό σύστημα δεν θα έπρεπε να επιβαρύνει τους μαθητές του Δημοτικού με μελέτη για το σπίτι. Τι στο καλό, έξι διδακτικές ώρες την ημέρα επί πέντε ημέρες την εβδομάδα φτάνουν και περισσεύουν για να αποκτούν τα παιδιά τις αληθινά αναγκαίες γνώσεις ανάλογα με την ηλικία τους. Κι επιτρέψτε μου να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι δεν μιλώ απλώς θεωρητικά χωρίς τη δοκιμασία της εμπειρίας, αφού στο «Εργαστήριο Αρχαίων Ελληνικών» που διοργανώνω για παιδιά του Δημοτικού, με μία ώρα την εβδομάδα και χωρίς μελέτη για το σπίτι, τα παιδιά μαθαίνουν αποτελεσματικά και να αγαπούν τα αρχαία ελληνικά και να τα κατανοούν.

Δεν θα πω ότι φταίνε οι δάσκαλοι διότι ξέρω πως εδώ το νόμισμα έχει δύο όψεις: από τη μία υπάρχουν οι αδιάφοροι δάσκαλοι που δεν ασκούν το λειτούργημά τους με τον τρόπο που οφείλουν (και αυτές οι περιπτώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους συλλόγους γονέων) αλλά από την άλλη υπάρχουν και οι άξιοι λειτουργοί της εκπαίδευσης που δίνουν έναν καθημερινό ωραίο αγώνα για να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες του συστήματος –και θέλω να πιστεύω ότι αυτοί οι δάσκαλοι και αυτές οι δασκάλες αποτελούν πλειοψηφία. Το μεγάλο πρόβλημα είναι τα σχολικά βιβλία που δυστυχώς κατά κανόνα δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες μίας ουσιαστικής παιδείας σε συνδυασμό με την υποχρέωση που έχουν οι εκπαιδευτικοί να «καλύψουν» στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς την ύλη αυτών των βιβλίων. Εδώ χρειάζεται αυτή η «στάλα ψυχραιμίας» που έρχεται πρώτη στη λίστα μας. Να μην μας πιάνει πανικός. Θα μάθει το παιδί  να κλίνει ρήματα, θα μάθει και διαίρεση με υπόλοιπο. Σημασία δεν έχουν οι ατελείωτες ώρες μελέτης για τη επόμενη ημέρα αλλά –και αφού το σύστημα είναι προς το παρόν αυτό που είναι- λίγη ώρα συστηματικής και οργανωμένης μελέτης. Αυτό όμως προϋποθέτει οργανωμένη σκέψη. Και το μόνο που δεν καλλιεργεί οργανωμένη σκέψη στο παιδί είναι οι πανικόβλητοι γονείς.

Αίσθηση του μέτρου, όσον αφορά στο τι μπορεί να αντέξει ένα παιδί του Δημοτικού. Λίγη προσοχή, λοιπόν, στο πόσες εξωσχολικές δραστηριότητες θα του κανονίσουμε.
Υπάρχουν πολλά είδη δραστηριοτήτων, όπως λόγου χάριν:
-Αθλητικές δραστηριότητες (κολύμβηση, στίβος, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ, μπαλέτο κλπ)
-Μουσικές δραστηριότητες (χορωδία, πιάνο, βιολί, κλασική κιθάρα ή όποιο άλλο μουσικό όργανο επιλέξει το παιδί με τη βοήθειά μας)
-Καλλιτεχνικές δραστηριότητες πέρα από τη μουσική (εργαστήρια ζωγραφικής, θεατρικά εργαστήρια, δημοτικοί χοροί, μπαλέτο που είναι συγχρόνως αθλητική και καλλιτεχνική δραστηριότητα, και πολλές άλλες)
-Πνευματικές δραστηριότητες, όπως το σκάκι
και πολλές ακόμη…

Κι εδώ θέλω πρώτα –πρώτα να ξεκαθαρίσω πως όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι ενδιαφέρουσες, είναι καλές, βοηθούν το παιδί και του προσφέρουν παιδεία και καλύτερη υγεία. Όχι, όμως, όλες μαζί στην ίδια σχολική χρονιά. Κάθε χρόνο επιλέξτε με το παιδί σας μία ή δύο από αυτές και όχι περισσότερες από δύο φορές την εβδομάδα την κάθε μία (κατά τη γνώμη μου, τέσσερις φορές την εβδομάδα είναι ήδη πολλές…) Τα παιδιά έχουν ανάγκη και από ξεκούραση, από χαλάρωση, από ηρεμία. Γιατί, για παράδειγμα, ένας αγώνας δρόμου από το βόλεϊ στο μπαλέτο κι από το μπαλέτο στο κολυμβητήριο και από το κολυμβητήριο στο μάθημα πιάνου κι από εκεί στο εργαστήριο ζωγραφικής είναι σε καθημερινή βάση προτιμότερος από το διάβασμα ενός καλού εξωσχολικού βιβλίου στο σπίτι;  (Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό, απαντήστε το). Μέτρον άριστον, και ΟΧΙ «παν μέτρον άριστον».

Και τρίτον αλλά σημαντικότερο, χρόνος για να αφιερώσουμε στα παιδιά μας: να κουβεντιάσουμε μαζί τους, να ανεβούμε μαζί σε μία αρχαία ακρόπολη, να τα πάμε σε μία καλή παράσταση, να περπατήσουμε μαζί τους στα στενά δρομάκια μίας γειτονιάς, να φτιάξουμε μαζί τους ψωμί, να καθίσουμε μαζί στο παγκάκι ενός πάρκου και να ακούσουμε τα πουλιά, να διαβάσουμε μαζί τους ένα καλό βιβλίο. Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε σελίδες και σελίδες με τα όμορφα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τα παιδιά μας… Όμως ο κάθε γονιός μπορεί πάντοτε να ανακαλύψει μαζί με το παιδί του καινούριους τρόπους για να περάσουν μαζί ποιοτικό χρόνο. Εξοικονομήστε αυτό το χρόνο. Είναι ακριβώς αυτός ο χρόνος ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΥΡΝΑ ΠΙΣΩ. Σκεφτείτε, σε δέκα χρόνια από σήμερα ίσως να είστε πρόθυμοι να ανταλλάξετε ολόκληρα βασίλεια για να σας δοθεί ξανά η δυνατότητα να περάσετε λίγες ώρες με εκείνο το αλλοτινό παιδί, το παιδί σας –που όμως δεν θα είναι πια παιδί. Και ένας ακόμη τρόπος για να περάσουμε μαζί με τα παιδιά μας λίγο ποιοτικό χρόνο, είναι μία βόλτα στα βιβλιοπωλεία, ώστε  να επιλέξουν μόνα τους ή με τη βοήθειά μας και τα εξωσχολικά τους βιβλία, αυτά που τελικά θα θυμούνται και όταν μεγαλώσουν, αυτά που θα τους προσφέρουν στ’ αλήθεια την σημαντικότερη παιδεία: μία σφαιρική και κυρίως ανθρωπιστική παιδεία.

Και σε αυτό το σημείο ήρθε η στιγμή να δώσουμε και τη λίστα για τα παιδιά, αυτή την «άλλη λίστα» που είναι εξίσου απαραίτητη με τη σχολική τους. Διαλέξτε μαζί με τα παιδιά σας βιβλία από τη λίστα μας εδώ ή αναζητήστε μαζί τους στα βιβλιοπωλεία και κάποια άλλα βιβλία που θα τους κινήσουν το ενδιαφέρον. Και μην παραλείψετε να τα διαβάσετε κι εσείς. Ίσως, συντροφιά με τον πλοίαρχο Νέμο, τη Μόμο ή τον Τομ Σόγιερ να ανακαλύψετε ξανά από την αρχή κάτι αόριστα γνώριμο που είχατε όμως ξεχάσει…

Λίστα για τα παιδιά (στην ενδεικτική λίστα προτεινόμενων εξωσχολικών βιβλίων που ακολουθεί προτίμησα να μην αναφέρω εκδοτικούς οίκους καθώς αρκετά από αυτά τα βιβλία κυκλοφορούν από περισσότερους από έναν εκδοτικούς οίκους)
-Για το Νηπιαγωγείο: Τα παραμύθια του Αισώπου (ναι, είναι παραμύθια και όχι μύθοι), τα παραμύθια των Γκριμ, η σειρά του Φίλιππου Μανδηλαρά «Η πρώτη μου μυθολογία», και ο αξιαγάπητος «Πράσινος Λύκος» του Ρενέ Γκουισού.
-Για την Πρώτη Δημοτικού: «Ο Μαθητευόμενος Μάγος» του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, «Ο Φάρος που αγαπούσε τα καράβια» των Φωτεινή Τσάμπρα και Ζωή Σκαλίδη και πολλά καλά βιβλία μυθολογίας. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να μυείται στη μητρική (και πατρική) του γλώσσα μέσα από τους μύθους του τόπου του. Γι’ αυτό ακριβώς έχω την άποψη ότι τα αλφαβητάρια και τα βιβλία γλώσσας της Πρώτης Δημοτικού θα πρέπει να αντλούν την έμπνευσή τους από τη μυθολογία. Στο πνεύμα αυτό έγραψα κι εγώ για παιδιά της Α Δημοτικού (ή για παιδιά που προετοιμάζονται για την Α Δημοτικού) ένα πρότυπο «Αλφαβητάρι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Διόπτρα».
-Για τη Δευτέρα Δημοτικού: «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, «Ο γύρος του κόσμου των παιδιών» του Γρηγόριου Ξενόπουλου, «Ο Ναυαγός της Γλαύκης» και «Οι 10 Ιστορίες του Πήλινου Σφονδυλιού» της Μάνιας Δούκα.
-Για την Τρίτη Δημοτικού: «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ, «Οι Περιπέτειες του Τομ Σόγιερ» του Μαρκ Τουέην και «Τα Μαγικά Μαξιλάρια» του Ευγένιου Τριβιζά.
-Για την Τετάρτη Δημοτικού: «Μόγλης, Το Βιβλίο της Ζούγκλας» του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, «Αττική 8000 πΧ» του Γιώργου Σφήκα και «Στη χώρα των μαμούθ» της Κίρας Σίνου.
-Για την Πέμπτη Δημοτικού: «Ρομπέν των Δασών» (σε μία από τις πολλές του εκδόσεις και εκδοχές), «Μόμο» του Μίχαελ Έντε και «Παραμύθι Χωρίς Όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα.
-Για την Έκτη Δημοτικού: «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα» και «Δεκαπενταετής πλοίαρχος» του Ιουλίου Βερν, όχι σε διασκευή αλλά σε μετάφραση των ολοκληρωμένων  πρωτότυπων κειμένων (και όλα τα έργα του Βερν).
Καλό φθινόπωρο, καλή σχολική και… εξω –σχολική χρονιά!

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα: Η Ουρανία Τουτουντζή είναι κοινωνιολόγος και διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου. Από το 2002 μέχρι το 2006 δίδαξε το Σεμινάριο επιλογής «Φιλοσοφία-Πολιτισμός-Επικοινωνία» στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Έχει ασχοληθεί με τη διδασκαλία σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όραμά της είναι μια ουσιαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.