Απ’ όλες τις «εξετάσεις» που έχω δώσει στη ζωή μου, ποτέ άλλοτε δεν προετοιμάστηκα τόσο καλά και ποτέ άλλοτε δεν ένιωθα την ίδια στιγμή τόσο απροετοίμαστη! Δεν ξέρω αν νιώθουν όλες οι μέλλουσες μαμάδες το ίδιο, ιδίως δε οι πρωτοτόκες, αλλά αν έπρεπε να το περιγράψω με μία μόνο λέξη θα έλεγα φ-ο-β-ι-σ-μ-έ-ν-η! Και ενθουσιασμένη μαζί, φυσικά, και ανυπόμονη και χίλια άλλα δύο, αλλά, επί του πρακτέου, φοβισμένη γιατί ανάμεσα σ’ εμένα και τη μητρότητα μεσολαβούσε η γέννα, μία εμπειρία τόσο γενική όσο και προσωπική. Μια εμπειρία για την οποία όσα και να διαβάζεις, όσο και να ενημερώνεσαι, είναι φτιαγμένη για να σε ξεπεράσει. Περί γέννας λοιπόν ο λόγος και πιο συγκεκριμένα περί του πλέον πολυσυζητημένου σημείου τομής, της καισαρικής τομής.
Ας ξεκινήσουμε με αριθμούς: 40% των συνολικών τοκετών σε δημόσια νοσοκομεία και 65% των συνολικών τοκετών σε ιδιωτικές κλινικές στην Ελλάδα γίνονται με καισαρικές τομές. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το ποσοστό ιατρικών περιστατικών όπου η καισαρική τομή είναι απαραίτητη δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 15% των συνολικών τοκετών. Παγκοσμίως ο αριθμός των καισαρικών είναι στο «κόκκινο» σε 5 χώρες (από το σύνολο των χωρών για τις οποίες ο Π.Ο.Υ. διαθέτει στοιχεία): στην Κίνα, την Πορτογαλία, τη Βραζιλία, το Μεξικό και την Ελλάδα. Στον άμεσο περίγυρό μου, γνωρίζω περίπου 20 γυναίκες που έχουν γεννήσει την τελευταία 5ετία, από τις οποίες οι 15 γέννησαν με καισαρική. Συγκεκριμένα στην Ευρώπη, η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα σε καισαρικές τομές. Το υψηλό αυτό ποσοστό προκάλεσε την ανησυχία της Επιτροπής για την Κατάργηση των Διακρίσεων κατά των Γυναικών του Ο.Η.Ε. όπου σε έκθεσή της χαρακτηρίζει τη μη απαραίτητη από ιατρικής απόψεως καισαρική επέμβαση παραβίαση του δικαιώματος των γυναικών στη γέννα. Και τι σημαίνουν όλοι οι παραπάνω αριθμοί; Με μία πρώτη ανάγνωση μία επιπλέον πηγή άγχους για τις εγκύους. Δεν φτάνει δηλαδή που οδεύουν προς το άγνωστο, έχουν επιπλέον και μία σειρά από στατιστικές να τις βασανίζουν. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων θέλουμε να γεννήσουμε φυσιολογικά. Αλλά γιατί θέλουμε να γεννήσουμε φυσιολογικά; Μα για τον ίδιο λόγο που θέλουμε να κάνουμε τα πάντα με τον λιγότερο δυνατό επεμβατικό τρόπο. Και η γέννα είναι μία φυσική διαδικασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι κάτι που το γυναικείο σώμα είναι προγραμματισμένο να κάνει από μόνο του. Επομένως, η ανάγκη παρέμβασης στη γέννα είναι ένδειξη ότι κάτι δεν πήγε καλά, κάτι δεν πήγε ακριβώς όπως θα έπρεπε. Το πρόβλημα, όμως, ξεκινάει από εδώ: ποιο ακριβώς είναι το σημείο εκείνο που οι γιατροί θεωρούν ότι η φυσιολογική πορεία του τοκετού έχει αποκλειστεί ως πιθανότητα και θα πρέπει να παρέμβουν με καισαρική τομή; Η απλούστερη απάντηση είναι αποτέλεσμα «αριθμητικής» λογικής. Πρόκειται για ζύγισμα πιθανοτήτων. Με δεδομένο ότι ο κάθε γιατρός γνωρίζει πως η καισαρική είναι μία επέμβαση που έχει κάποια ‒έστω και ελάχιστα‒ ρίσκα, αποφασίζει να προχωρήσει όταν κρίνει ότι τα ρίσκα αυτά είναι λιγότερα από εκείνα τα οποία παίρνει συνεχίζοντας τον τοκετό φυσιολογικά, χωρίς παρέμβαση. Αυτά όλα, βεβαίως, ισχύουν στη θεωρία. Διότι, στην πραγματικότητα, τα δεδομένα είναι κάπως διαφορετικά. Η καισαρική δεν επιλέγεται μόνον όταν ο φυσιολογικός τοκετός κρίνεται επικίνδυνος για τη μητέρα και το έμβρυο, επιλέγεται και όταν… εξυπηρετεί! Όταν βολεύει τόσο τον γιατρό όσο και τη μέλλουσα μαμά. Και κάπως έτσι έχουμε το φαινόμενο της «γέννας με ραντεβού». Χωρίς απρόοπτα, χωρίς εκπλήξεις, αλλά, δυστυχώς, και χωρίς λόγο, σε αρκετές τουλάχιστον περιπτώσεις. Τι ακριβώς διακινδυνεύουμε όταν προγραμματίζουμε μία γέννα με καισαρική; Πρώτα απ’ όλα τη βεβιασμένη έλευση του μωρού μας. Δεν είναι και μικρό πράγμα να γεννηθεί κανείς! Κάθε μωράκι χρειάζεται τον χρόνο του να το αποφασίσει, να προετοιμαστεί. Άλλα είναι έτοιμα στις 32 εβδομάδες, άλλα στις 40, άλλα στις 42. Αν το «τραβήξουμε» από τη θαλπωρή της μήτρας της μαμάς του διακινδυνεύουμε να το φέρουμε στον κόσμο χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του. Γι’ αυτό και συμβαίνει μωράκια που γεννήθηκαν με καισαρική να έχουν αναπνευστικά προβλήματα ή προβλήματα στα νεφρά γιατί το ουροποιητικό τους σύστημα μπορεί να μην έχει ολοκληρωθεί.
Γιατί λοιπόν στην Ελλάδα δείχνουμε προτίμηση στις γέννες με καισαρική; Οι λόγοι είναι πολλοί και πολύπλοκοι. Κατ’ αρχάς, και για να είμαστε απολύτως δίκαιοι, τα ποσοστά των καισαρικών έχουν αυξηθεί γιατί οι κίνδυνοι της επέμβασης έχουν μειωθεί. Η ισορροπία που αναφέραμε πιο πάνω ‒το ρίσκο της καισαρικής να μην υπερβαίνει το ρίσκο του φυσιολογικού τοκετού‒ συχνά ρέπει υπέρ της παρέμβασης. Ένας λόγος, επομένως, είναι πως η καισαρική είναι πλέον ευκολότερη και ασφαλέστερη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Ένας ακόμα λόγος είναι το γεγονός πως οι γυναίκες επιλέγουν να γίνουν μητέρες σε όλο και μεγαλύτερες ηλικίες με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα κατά τη διάρκεια της κύησής τους (λ.χ. διαβήτη κυήσεως, υπέρταση κ.ά.). Οι γιατροί που τις παρακολουθούν προτιμούν την καισαρική ως ασφαλέστερη επιλογή. Επίσης, η συστηματική παρακολούθηση του εμβρύου ‒με συχνότατα προγραμματισμένους υπέρηχους και πλήθος εξετάσεων‒ μπορεί να αποκαλύψει τυχόν μικροπροβλήματα στο έμβρυο που θα μπορούσαν, ίσως, να καταστήσουν τον φυσιολογικό τοκετό επισφαλή, έστω και στο ελάχιστο. Εντέλει, το σημείο-κλειδί είναι ακριβώς αυτό: αν ο γιατρός κρίνει ότι ο φυσιολογικός τοκετός θα μπορούσε να παρουσιάσει οποιονδήποτε κίνδυνο, έστω και στο ελάχιστο, προτιμά την καισαρική.
Τα παραπάνω είναι γεγονότα και η ιατρική τους υπόσταση είναι αδιαμφισβήτητη, ανεξάρτητα από το πόσο συμφωνούμε ή όχι. Συχνά όμως η ερμηνεία του φαινομένου της αύξησης των καισαρικών συμπληρώνεται και με άλλα, λιγότερο αντικειμενικά επιχειρήματα. Για παράδειγμα, η καισαρική αντιμετωπίζεται ως μία έκφραση της υπερ-επίσπευσης των πάντων στην εποχή μας: τρώμε στο πόδι, τρέχουμε από υποχρέωση σε υποχρέωση, ας γεννήσουμε και σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο γίνεται… Άλλοι, πάλι, υποστηρίζουν πως οι γυναικολόγοι έχουν ξεχάσει πώς να φέρνουν στον κόσμο παιδιά με φυσιολογικό τοκετό και χρειάζεται να επανεκπαιδευτούν. Τι από όλα αυτά ισχύει απόλυτα, τι ισχύει εν μέρει και τι είναι υπερβολή είναι επιλογή του καθενός να αποφασίσει. Ωστόσο οι αριθμοί δύσκολα τίθενται σε συζήτηση και η σύσταση της επιτροπής του Ο.Η.Ε. δηλώνει ξεκάθαρα πως τα ποσοστά καισαρικών θα πρέπει να μειωθούν. Και πώς θα το πετύχουμε; Ιδού μία απλή συνταγή:
Ενημέρωση: Καλό είναι να γνωρίζουμε όλοι ποια είναι τα πλεονεκτήματα του φυσιολογικού τοκετού και ποια είναι τα ενδεχόμενα ρίσκα μίας καισαρικής επέμβασης.
Εμπιστοσύνη: Ανάμεσα στη μέλλουσα μαμά και τον γιατρό της. Είναι απαραίτητο να έχουμε εμπιστοσύνη στην κρίση του ανθρώπου που θα είναι δίπλα μας στη σημαντικότερη στιγμή της ζωής μας.
Υπομονή: Ο υπερβολικός ενθουσιασμός μπορεί να μας κάνει ανυπόμονες, αλλά η φύση έχει το δικό της ρολόι και μετράει τον χρόνο σύμφωνα με αυτό.
Επιμονή: Η γέννα, όπως κάθε άλλο «αγαθό» κατακτάται με κόπους! Όσο δεν τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του μωρού και της μαμάς αξίζει να επιμείνουμε!
Καθαρό μυαλό: Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φτάνουμε στο άλλο άκρο, να δαιμονοποιούμε την καισαρική, μία επέμβαση που μπορεί να αποβεί σωτήρια για τη μαμά και το μωρό σε πολλές περιπτώσεις. Σε καμία περίπτωση, επίσης, δεν θα πρέπει η επίτοκος να νιώθει ότι «απέτυχε» επειδή δεν κατάφερε να γεννήσει χωρίς παρέμβαση.
Τρεις και μισός μύθοι για την καισαρική
Οι γυναίκες που γεννούν με καισαρική δεν καταφέρνουν να θηλάσουν. Σε πάμπολλες περιπτώσεις όπου γεννήθηκαν παιδιά με καισαρική, οι μητέρες τους τα θήλασαν κανονικότατα από την πρώτη στιγμή. Η συνταγή επιτυχίας του θηλασμού έχει συστατικά την καθοδήγηση από μία μαία ή σύμβουλο θηλασμού, την υπομονή και την επιμονή της μανούλας, καθώς και την υποστήριξη του άμεσου περίγυρου της επίτοκου.
Αν γεννήσεις με καισαρική μία φορά θα πρέπει και οι επόμενες γέννες να γίνουν με καισαρική. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα, η γέννα με φυσιολογικό τοκετό μετά από καισαρική είναι εφικτή με την προϋπόθεση ότι δεν συντρέχουν οι ίδιοι ιατρικοί λόγοι που οδήγησαν σε καισαρική την πρώτη φορά. Έτερη απαραίτητη προϋπόθεση να έχει μεσολαβήσει ένα χρονικό διάστημα άνω των 2-3 ετών.
Αν έχεις διαβήτη εγκυμοσύνης θα γεννήσεις με καισαρική. Αν ο διαβήτης εγκυμοσύνης ελέγχεται ‒με διατροφή ή φαρμακευτική αγωγή‒ και δεν έχει καμία επίπτωση στην ανάπτυξη του εμβρύου, μία γυναίκα με διαβήτη κυήσεως έχει τις ίδιες πιθανότητες να γεννήσει φυσιολογικά όσο και μία γυναίκα χωρίς διαβήτη κυήσεως.
Ό,τι κι αν θέλει η επίτοκος, στο τέλος ο γιατρός παίρνει την απόφαση. Η τελική απόφαση είναι της μητέρας, όπως και τα ενδεχόμενα ρίσκα είναι της μητέρας. Ωστόσο, εφόσον προκύψει θέμα καισαρικής, σημαίνει ότι η γέννα καθίσταται ενδεχομένως ιατρικό γεγονός, και για ένα ιατρικό γεγονός καλό είναι να μπορεί κανείς να εμπιστευτεί την κρίση ενός γιατρού.
